حاتم قادري، استاد دانشگاه: دموكراسي با اسلام سازگاري ندارد... شيعه، دورترين نسبت‌‏ها را با دموكراسي برقرار مي‌‏كند، ايلنا

تهران-خبرگزاري كار ايران
استاد دانشگاه تربيت مدرس با تاكيد بر آنكه "دموكراسي با اسلام سازگاري ندارد"، اظهار داشت: معناي دموكراسي اين است كه "شهروند بودن" بر ايمان و ديانت ما تقدم دارد و براساس همين "شهروند بودن"، سازگاري فراهم مي‌‏‏شود.
به گزارش خبرنگار فرهنگ و انديشه ايلنا, دكتر حاتم قادري, درهمايش علمي-پژوهشي "افغانستان, پس‌‏از طالبان" در سخناني با عنوان تبيين نسبت اسلام و دموكراسي، افزود: دموكراسي با اسلام سازگاري ندارد و شيعه, دورترين نسبت‌‏ها را با دموكراسي برقرار مي‌‏كند.
وي در پاسخ به اين سوال كه چرا نسبت اسلام و دموكراسي اهميت پيدا كرده است؟، گفت: چند پيش فرض مبهم در ذهن اكثر انديشمندان مسلمان و روشنفكران ديني وجود دارد. براي مثال پيش فرضي كه در تاريخ مسلمانان وجود دارد اين است كه اسلام چيزمطلوبي است و دموكراسي نيز نظام مطلوبي است و برهمين اساس ادعا مي‌‏كنند كه طبعا بين اين دو نظام كه مطلوب هستند، مغايرتي وجود ندارد.
به گفته وي، قبلا اين نسبت را بين عقل و دين نيز برقرار مي‌‏كردند و مي‌‏گفتند چون حقيقتشان واحد است، پس به يك چيز مطلوب نيز مي‌‏خواهند برسند.
قادري تصريح كرد: چنين مفروضاتي نسجيده و كاملا نادرست است.
وي به مفروض ديگري اشاره كرد و اظهار داشت: گاهي تصور مي‌‏شود كه دموكراسي كليدي است كه مي‌‏تواند نظام موثري را فراهم سازد كه مشكلات ما را حل كرده و به وضعيت مطلوبي دست يابد؛ كه اين مفروض نيز بايد بررسي شود.
اين استاد دانشگاه تصريح كرد: تا زمينه مردمي كه مفروض ما هستند روشن نشود, نمي‌‏توان گفت چه ديني و نظامي براي آنها خوب است.
قادري در تبيين پيش فرض‌هاي ديگر نيز گفت: از آنجا كه دموكراسي وضعيت مطلوبي را درسطح جهان دارد، بخشي از روشنفكران ديني ما دنبال اين هستند كه از اين تمهيدات به نفع اسلام خواهي خود استفاده كنند؛ حتي حاضرند بگويند بين اسلام و دموكراسي مجالست و مؤانست وجود دارد.
وي با اشاره به اينكه تصور مي‌‏شود تنها راه فرار از استبداد, دموكراسي است، اظهار داشت: مفروض ديگري نيز عنوان مي‌‏كند كه دليل محبوبيت دموكراسي درسطح جهان اين است كه مردم از ستم حكام خود به تنگ آمده‌‏اند و تصور مي‌‏كنند تنها راه نجات آنها از استبداد, دموكراسي است.
قادري يادآور شد: اگر ما در يك زمان و شيوه حكومتي ديگري نيز زندگي مي‌‏كرديم، باز تلاش مي‌‏كرديم از دموكراسي استفاده كنيم.
وي به چند نوع نگاه به اسلام پرداخت و گفت: يك نگاه به اسلام اين است كه اسلام دين كاملي است، پس چون كامل است يك مجموعه اساسي هم از خود دارد كه ما را از دموكراسي بي‌‏نياز مي‌‏كند؛ ضمن آنكه قرائت ديگر از اسلام كامل نيز اين است كه به اين معنا كامل است كه مي‌‏تواند پذيرنده نظام‌‏هاي سياسي- اجتماعي باشد.
قادري با اشاره به نظر عبدالرزاق در مصر كه مي‌‏گويد اصولا اسلام داراي نظام سياسي نيست و مي‌‏تواند با هر نظام سياسي در هر زماني سازگار شود، تصريح كرد: با اين حساب بايد بدانيم كه اهل سنت نيز اين طور فكر مي‌‏كنند و مي‌‏گويند امكان سازگاري اسلام و دموكراسي وجود دارد و اسلام به مقتضاي زمانه درگير سياست شده است.
وي اظهار داشت: روشنفكران ديني مي‌‏گويند اسلام نظام سياسي ندارد ولي بي‌‏نظر به سياست نيز نيست. پس امكان جمع اسلام و دموكراسي وجود دارد.

اين استاد دانشگاه افزود: يك رويكرد نيز اين است كه تماميت اسلام تاريخمند است. يعني تمام گزاره‌‏هاي اسلام تاريخمند است و اگر بخواهيم بين اسلام و دموكراسي ارتباط برقرار كنيم، بايد كليت اسلام را بشكنيم و بگوييم كه چگونه با گزاره‌‏هاي خاصي مي‌‏توان از آن دفاع كرد.
وي تصريح كرد: اگر بخواهيم عقلانيت اجتماعي و سياسي متعارف را در نظر بگيريم، آنگاه متوجه مي‌‏شويم كه بين اسلام و دموكراسي رابطه معكوسي وجود دارد.
قادري خاطرنشان كرد: اگرعقلانيت اجتماعي را پايه "گزاره" خودمان بگيريم، بايد مشخص كنيم عقلانيت اجتماعي با عقلانيت شيعه چه نسبتي دارد كه اگر عقلانيت اجتماعي همتاي عقلانيت شيعه باشد؛ پس يكي از اينها اضافي است و اگر فكر كنيم عقلانيت اجتماعي مادون عقلانيت شيعه است، پس دچار دموكراسي شده‌‏ايم، چون دچار استبداد هستيم.