نرخ واقعی بيکاری چقدر است؟ مروری بر آن چه درمورد آمار بيکاران ۸۷ گذشت، آفتاب

آفتاب- گروه اقتصاد و صنعت: سر انجام مرکز آمار دست از ارائه آمار کاهنده نرخ بيکاری برداشت و آن را در زمستان سال ۸۷، ۱۲.۵ درصد اعلام کرد. اين در حالی است که اعلام کاهش نرخ بيکاری در پائيز سال گذشته به ۹.۵ درصد از سوی اين مرکز حتی با پيشبينی وزير کار نيز مغاير بود.

نرخ بيکاری پائيز و واکنش وزير کار
وزير کار و امور اجتماعی سال گذشته نسبت به اعلام کاهش نرخ بيکاری در پاييز به ۹.۵ درصد به‌رغم تاکيد رييس مرکز آمار ايران بر صحت اين آمار واکنش نشان داده و گفته بود: «به اعتقاد من اين نرخ بيش از ۱۰.۵ درصد در پائيز است».

سيد محمد جهرمی تاکيد کرده بود: «بنابر گزارش مرکز آمار، نرخ بيکاری در ايران ‌۹.۵ درصد (در پاييز) اعلام شد ولی من به جهت نرخ مشارکت کمتر موجود نسبت به پاييز سال گذشته اين ميزان را بيش از ‌۱۰.۵ درصد می‌دانم».

وزير کار در اوايل بهمن ماه سال گذشته مسئوليت اعلام نرخ بيکاری و طبيعتا کاهش آن در پاييز را برعهده مرکز آمار و بانک مرکزی دانسته بود.

واکنش وزير کار و زير سوال بردن نرخ بيکاری پاييز سال گذشته در نهايت منجر به آن شد که مرکز آمار بالاخره دست از اصرار بر ادامه اعلام روند کاهنده نرخ بيکاری در زمستان بردار و آن را ۱۲.۵ درصد اعلام کند. اما آيا نرخ بيکاری واقعی در حالی که در اکثر کشورها به دليل تاثير بحران بازارهای مالی بر اقتصادشان در حال افزايش است را می‌توان ۱۲.۵ درصد دانست؟ مرکز آمار که مدت‌ها پيش در زمان مظاهری از سوی بانک مرکزی به سياسی کاری متهم شده بود پاسخ اين سوال را می‌داند.

محاسبه نرخ بيکاری با شاخص‌های عجيب
نرخ بيکاری در حال حاضر بر اساس شاخص‌هايی محاسبه می‌شود که مورد انتقاد کارشناسان است به طور مثال مرکز آمار در محاسبات خود افرادی که يک روز در هفته کار می‌کنند را شاغل معرفی می‌کند.

وزير کار پيشتر در پاسخ به اينکه در کجای دنيا افرادی که يک روز در هفته کار می‌کنند را شاغل می‌نامند، گفته بود: «مرکز آمار بايد جوابگوی اين مساله باشد ولی آمارگيری‌های انجام شده همگی بر اساس شاخص‌های بين‌المللی انجام می‌شود».

وزير کار و امور اجتماعی در عين حال اين افراد را شاغل ناقص دانست و افزود: «تعداد افرادی که در کشور شاغل ناقص‌اند ‌۸.۶ درصد از جامعه است که اين افراد در هفته کمتر از ‌۴۶ ساعت کار می‌کنند و با اين وجود ‌۴۸.۶ درصد از افراد در کشور بيش از ‌۴۶ ساعت در هفته کار می‌کنند».

از سوی ديگر در محاسبه نرخ بيکاری تعداد سرباز وظيفه نيز دخيل است چراکه به گفته معاون طرح‌های آماری مرکز آمار ايران، سربازان نيز جزو نيروی شاغل به شمار می‌آيند!

نظر کارشناسان
کارشناسان نگاه متفاوتی از دولت به نرخ بيکاری و تعداد بيکاران کشور دارند. آنان معتقدند آمار‌های اقتصادی بايد بازتاب حقيقی خود را در جامعه داشته باشند. مثلا در حالی که آمريکا در بحران اقتصادی به سر می‌برد و کاهش تقاضا بر عرضه و توليد تاثير گذاشته است حتی تصور کاهش نرخ بيکاری نيز امکان پذير نيست و در صورتی که دولت و يا هر نهاد ديگری آماری در اين ارتباط ارائه دهد از سوی کارشناسان و حتی مردم به سخره گرفته می‌شود.

به گفته کارشناسان نرخ بيکاری تنها در شرايطی که سرمايه‌گذاری‌های مولد و فعاليت‌های عمرانی و حتی فعاليت‌های بخش خدمات و رشد اقتصادی افزايش داشته باشند کاهش می‌يابد.

اين در حالی است که در ايران سياست‌های دولت توليد محور نبوده و بخش واردات و کالاهای وارداتی رونق بيشتری دارند. شدت اين مسئله تا جايی است که در سالهای گذشته بخشی از کارخانجات کشور به حال تعطيل و يا نيمه تعطيل درآمدند و از اين رو روند ريزش نيروهای کار شدت بيشتری به خود گرفت.

تحليلگران با توجه به واردات بی‌رويه انواع کالای مصرفی توليد شده در خارج به عنوان مهمترين سياست دولت در مقابله با تورم که از توان توليدگران داخلی به عنوان عاملان ايجاد و يا حفظ اشتغال موجود کاسته است، ارائه هرگونه آمار درمورد کاهش بيکاری در کشور را غير واقعی و عجيب می‌دانند.

از طرف ديگر کاهش قيمت نفت از رونق اقتصادی می‌کاهد. به گفته کارشناسان در اين شرايط نمی‌توان نرخ بيکاری ۱۲.۵ درصد زمستان را حتی با وجود اينکه از سوی مرکز آمار نسبت به پاييز بالاتر اعلام شده را واقعی دانست.

نگاه نهادهای بين‌المللی
بانک جهانی در پيش‌بينی که در ابتدای فعاليت دولت نهم از وضعيت بيکاری در ايران داشت اعلام کرد: «ايران طی پنج سال آينده با شديدترين فشار اشتغالزايی مواجه می‌شود و با توجه به ترکيب جمعيتی ايران، نرخ بيکاری در آن به بالاترين سطح خود می‌رسد».

بانک جهانی در گزارش خود پيش‌بينی کرده بود که نرخ بيکاری در ايران تا سال ۲۰۱۰ به بالاترين سطح خود برسد.

بنابر اعلام بانک جهانی نرخ بيکاری در ايران تا سال ۲۰۱۰ به حدود ۲۳ درصد خواهد رسيد که بالاترين ميزان بيکاری طی چندين سال اخير محسوب می‌شود.

گزارش تازه مرکز آمار
مرکز آمار ايران گزارشی که روز چهارشنبه منتشر شد نرخ بيکاری در زمستان ۱۳۸۷ را ۱۲.۵ درصد اعلام کرد.

اين مرکز نتايج طرح آمارگيری از نيروی کار در زمستان ۱۳۸۷ را به شرح زير اعلام کرده است:

«ـ بررسی نرخ بيکاری افراد ۱۰ ساله و بيش‌تر نشان می‌دهد که ۱۲.۵ درصد از جمعيت فعال (شاغل و بيکار) بيکار بوده‌اند. بررسی روند تغييرات اين نرخ حاکی از آن است که اين شاخص، نسبت به زمستان ۱۳۸۶، ۶/۰ درصد و نسبت به پاييز ۱۳۸۷، سه درصد افزايش يافته است. بر اين اساس نرخ بيکاری افراد ۱۰ ساله و بيشتر نشان‌ می‌دهد در سال ۱۳۸۷، ۱۰.۴ درصد از جمعيت فعال بيکار بوده‌اند که در مقايسه با سال ۱۳۸۶، ۰.۱ درصد کاهش يافته است.

ـ در زمستان ۱۳۸۷، ۲/۳۷ درصد جمعيت در سن کار (۱۰ ساله و بيش‌تر) از نظر اقتصادی فعال بوده‌اند، يعنی گروه شاغلان يا بيکاران قرار گرفته‌اند. بررسی تغييرات نرخ مشارکت اقتصادی نشان می‌دهد اين نرخ نسبت به زمستان ۱۳۸۶، ۶/۰ کاهش و نسبت به پاييز ۱۳۸۷، ۳/۰ درصد افزايش يافته است. همچنين نرخ سالانه مشارکت اقتصادی نشان می‌دهد ۳۸ درصد افراد ۱۰ ساله و بيشتر در سال ۱۳۸۷ از نظر اقتصادی فعال بوده‌اند. بررسی تغييرات سالانه مشارکت اقتصادی حاکی از آن است که اين نرخ نسبت به سال ۱۳۸۶، ۸/۱ درصد کاهش يافته است.

ـ بررسی نرخ بيکاری جوانان ۱۵ تا ۲۴ ساله حاکی از آن است که در زمستان ۱۳۸۷، ۴/۲۷ درصد از جمعيت فعال اين گروه سنی بيکار بوده‌اند، بررسی تغييرات فصلی نرخ بيکاری جوانان ۱۵ تا ۲۴ ساله نشان می‌دهد اين نرخ نسبت به زمستان ۱۳۸۶، ۸/۱ درصد و نسبت به پاييز ۱۳۸۷، ۹/۵ درصد افزايش داشته است.

ـ بررسی سهم شاغلين ۱۵ ساله و بيشتر با ساعت کار معمول بيش از ۴۹ ساعت نشان می‌دهد، ۲/۳۸ درصد شاغلين به طور معمول بيش از ۴۹ ساعت در هفته کار می‌کنند. اين شاخص که يکی از نماگرهای کار شايسته است، نشان می‌دهد در کشور سهم زيادی از شاغلين بيشتر از استاندارد کار می‌کنند.

ـ بررسی اشتغال در بخش‌های عمده اقتصادی نشان می‌دهد که در زمستان ۱۳۸۷ بخش خدمات با ۲/۴۸ درصد بيشترين سهم اشتغال را به خود اختصاص داده است. همچنين سهم بخش صنعت ۲/۳۳ درصد و بخش کشاورزی ۵/۱۸ درصد بوده است».

اظهار نظر وزير کار در مورد گزارش مرکز آمار
وزير کار در همين روز در مورد نرخ بيکاری اظهار داشت: «نرخ بيکاری که مرکز آمار در مورد زمستان سال گذشته اعلام کرد، ۱۲.۵ درصد است».

او در پاسخ به سوالی که متوسط نرخ بيکاری سال گذشته چقدر بوده است؟ گفت: «متوسط اين نرخ را نمی‌دانم ولی نسبت به فصل زمستان سال قبل که ۱۱.۹ بوده، شش دهم درصد افزايش يافته است».

با اين حال او در پاسخ به سوال ديگری در مورد اينکه تاثير بنگاه‌های زودبازده در کاهش نرخ بيکاری چقدر بوده است؟ تصريح کرد: «آن قدری بود که نرخ بيکاری را تک رقمی کرد».

جهرمی با تاييد اين که تعداد بيکاران کشور نيز اعلام شده است، عنوان کرد: «الان حضور ذهن ندارم که اين رقم چقدر است».

آيا نرخ بيکاری بالاخره تک رقمی ‌شد؟
محمد جهرمی وزير کار از اوخر سال گذشته به استقبال تک رقمی شدن نرخ بيکاری رفته بود.

روزنامه کيهان در شماره روز چهارشنبه ۱۴ اسفند ۸۷ خود به نقل از وزير کار نوشت: «با محور قرار دادن اشتغال در کل کشور بخصوص در بخش‌های مختلف اقتصادی خوشبختانه نرخ بيکاری در سال ۸۷ به کمتر از ۱۰ درصد رسيده است».

بر اساس گزارش کيهان جهرمی ادامه داد: «از آغاز برنامه چهارم و از ابتدای کار دولت نهم، مرکز آمار ايران، کل بيکاران کشور را ۳ ميليون نفر اعلام کرد و اگر سالی يک ميليون و دويست هزار نفر هم به طور سالانه به جمعيت بيکاران افزوده می‌شد هم اکنون می‌بايست ۷ ميليون بيکار در کشور وجود داشته باشد بنابراين طبق آخرين بررسی مرکز آمار ايران تعداد بيکاران در پائيز امسال ۲ ميليون و ۲۵۰ هزار نفر در کل کشور به ثبت رسيده و اين نشان از سير نزولی نرخ بيکاری در کشور دارد».

او گفت: «اميدواريم با سرعت بخشيدن و حمايت بيشتر سيستم بانکی از بنگاه‌های اقتصادی زودبازده و همچنين مديريت بهتر در واردات و توسعه صادرات نرخ بيکاری در سال ۸۸ به ۴/۸ دهم (حکم برنامه چهارم) درصد برسد».

اما با وجود آمارهای پر حرف و حديث مرکز آمار، پيشبينی و اعلام وزير کار، نرخ بيکاری در سال گذشته تک رقمی نشد. چراکه در مجموع در سه فصل سال گذشته، به ترتيب شاهد سه نرخ ۹.۶ ، ۱۰.۲ و ۹.۵ درصد برای بيکاری کشور بوديم که تنها در صورت نرخ بيکاری ۱۰.۳ درصد در فصل زمستان اين نرخ در سال ۸۷ می‌توانست تک رقمی شود. بر اساس اعلام مرکز آمار نرخ بيکاری سال گذشته ۱۰.۴ درصد است.