طرحی برای کاهش تلفات زلزله، مهندس علی اکبر معصومی، روزنامه ايران

مهندس علی اکبر معصومی، کارشناس وزارت مسکن

زلزله بم بار ديگر به مردم ومسؤولين خطرات زلزله و ايمن سازی ساختمانها وشهرها را هشدار داد وبه مسؤولين امرگوشزد نمود که می بايست برای اين وضع چاره ای انديشيد. درمطلب حاضر سعی شده است طرحی برای شرايط فعلی کشور مان که در ساختمانهايی اين چنين نا مقاوم زندگی می کنيم ارائه گردد که تصور می شود اگر سازمانهای ذيربط اين طرح را برای شهرهايی مثل بم توسعه دهند بدون هيچ هزينه و تغيير عمده ای درساختار بناهای موجود خواهيم توانست جان هزاران نفر و در آينده جان ميليونها انسان را حفظ نماييم .لازم به ذکراست اين طرح مختص شهرهايی مثل بم نبوده و آنرا می توان درشهرهايی مثل تهران نيز اجرا نمود.
طرح مورد نظر بسيار ساده است و اگر اين طرح را به کشورهای پبشرفته ای مثل ژاپن يا آمريکا ارائه نماييم به دليل اينکه ساختمانهای اين کشورها و کشورهای توسعه يافته ايرادات و اشکالات عمده سازه ای ندارند مورد قبول واقع نمی گردد اما در کشوری مانند ايران به دليل وجود ضعف عمده سازه ای در اکثر ساختمانها می تواند مورد استفاده قرار گيرد . لازم به ياد آوری است طرح فوق برای مکانهای عمومی , ادارات , سازمانها و احتمالاً در برجهای مرتفع نمی تواند مورد استفاده قرار گيرد و صرفاً متوجه آپارتمانهای متداول پنج الی شش طبقه وخانه های روستايی مانند آنچه در شهر بم ويران گرديد می باشد اين طرح نياز به آزمايش و بهينه شدن دارد ودر صورت قبولی درآزمايشات مورد لزوم می تواند برای ديگر ساختمانها نيز تسری يابد.
درآغاز نگاهی به اشکالات وايرادات موجود درطرح مقاوم سازی ساختمانهای مسکونی می اندازيم :
ساختمان مسکونی چهار الی پنج طبقه ۸ الی ۱۰ واحدی را فرض نماييد بنا به دلايل ذيل عملا ً تقويت اسکلت چنين ساختمانهايی غيرممکن خواهد بود.
۱- چنانچه ساختمان مفروض نيمه فلزی و متعلق به سی الی چهل سال پيش باشد طرح تقويت برای چنين آپارتمانهايی ناممکن ودرصورت اجرا منجر به تخريب حدود ۷۰ درصد کل بنا و نوسازی مجدد آن می گردد که درچنين حالتی مالکين ساختمان به چنين عملی رضايت نداده و عملاً توجيه اقتصادی نيز نخواهدداشت . ۲- چنانچه ساختمان مفروض دارای اسکلت بتنی و درطی سالهای اخير اجرا گرديده باشد به راحتی نمی توان نسبت به مقاوم سازی آن اقدام نمود زيرا به دليل عدم اتصال مناسب بين فلز وبتن , مراحل مقاوم سازی بسيار پيچيده و با تخريب بالا همراه بوده و بازهم منجر به تخريب قسمتهای عمده ای از ساختمان می گردد.
۳- در صورتيکه ساختمان فوق اسکلت فلزی بوده بهترين سازه جهت مقاوم سازی می باشد اما بازهم ديافراگم سقف غيرقابل دسترس بوده و چنانچه نياز به تقويت تيرها باشد تخريب بخشی از بنا اجتناب ناپذير خواهد بود.
۴- ساختمانهای خشتی وگلی يک يا دوطبقه مشابه آنچه دربم وجود داشت نيز عملا ًغير قابل مقاوم سازی بوده وتنها راه حل مقاوم سازی آن نوسازی می باشد.
۵- دريک مجتمع مسکونی احتمال اينکه همه ساکنين درخصوص مقاوم سازی کل سازه به تفاهم برسند کم بوده و عملاً نمی توان به يک اجماع کلی رسيد.
۶- درهنگام وقوع زلزله ای شديد امکان خروج ازساختمان به دليل گير کردن دربها در ميان چهارچوب عملاً غير ممکن می باشد دراين صورت مدت زمان زيادی لازم است تا ازيک آپارتمان ۴ الی ۵ طبقه با لرزشهای شديد خارج شد.
جزئيات طرح :
چنانچه به زلزله های اخير نگاهی بيفکنيم متوجه می شويم که افرادی ازکودک گرفته تاپيرمردوپيرزن بعد ازگذشت چندين روز سالم اززير آوار بيرون کشيده می شوند ووقتی علت آن را جويا می شويم می بينيم که اين افراد بطور ناگهانی ياداخل کمد گرفتار آمده يادرکنار يخچال ياميزی توانسته ا ند پناه گرفته وجان سالم به دربرند.
همچنين بانگاهی به آوارساختمانها در می يابيم که اشيايی مانند ميزها وکمدها وگاوصندوقها صحيح وسالم اززير آوار بيرون آمده اند اين صحنه ها انسان را به اين فکر وا می دارد که چرا قبل از وقوع زلزله اين حجمها و فضاهای مقاوم را ايجاد نکنيم به عنوان مثال يک واحد مسکونی شامل هال وپذيرايی , آشپزخانه ,سرويس واطاق خواب راتصور کنيد . درداخل اين واحد يکی از فضاها که اطاق خواب بهترين فضا می تواند باشد به عنوان فضای امن يا سلول امن انتخاب می گردد .

با المانهای فولادی ازپيش طراحی شده مانند لوله يا پروفيل فولادی که بصورت پيچ ومهره براحتی قابل مونتاژ می باشد کليه يالهای داخلی فضای فوق فريم گذاری می گردد. سپس کليه ۶ وجه فضای فوق با پروفيلهای مناسب بصورت ضربدری يا گونيا فريم بندی می گردند.
بعد ازفريم بندی فوق روی کليه سطو ح را با توری های فولادی فنس مانند پوشش داده و با سيمهای نازکی به سازه اصلی متصل می نماييم .
بعد ازاجرای توری گذاری فوق کليه سطوح اطاق را بافوم پلی استايرن به ضخامت ۲۰ سانتيمتر می پوشانيم.
حال شما دارای يک فضای امن جهت پيشگيری ازصدمات جانی ناشی از زلزله خواهيد بود.
جهت زيبايی سطوح فوق می توانيد روی سطوح فوق را با لايه نازکی از بتن کاسماتيک پوشانيده ونسبت به رنگ آميزی ياکاغذ ديواری سطوح آن اقدام فرماييد.