پرفروش‌های دهه ۸۰ چه فیلم‌هایی بودند؟

علی اناری - خبرآنلاین

پدیده ریزش مخاطب که طی سال‌های اخیر از آن به عنوان مهم‌ترین معضل و درد سینمای ایران تعبیر شده است، در سال 89 سیری صعودی به خود گرفت و علی‌رغم افزایش 33 درصدی قیمت بلیت سینما نسبت سال قبل، فروش فیلم‌ها با افتی شدید مواجه شد چنانکه در پایان این سال تنها فیلمی که توانست مرز میلیونی را رد کرده و وارد باشگاه میلیاردی‌ها شود «ملک سلیمان» ساخته شهریار بحرانی بود.

سیر نزولی استقبال مخاطبان از سینمای ایران که از اواخر دهه 60 آغاز شد، همچنان ادامه دارد و کارشناسان تا کنون مسائل مختلفی را در این امر دخیل دانستهاند. بر اساس آمار ارائه شده از سوی موسسه سینما شهر، هم اکنون 212 سالن سینمای فعال در سطح کشور وجود دارد که مجموع این سالن‌ها با 131 هزار صندلی کل ظرفیت اکران سینمای ایران را تشکیل می‌دهند. موضوع جالب توجه و البته تاسف آور اینکه تعداد سالن‌های غیر فعال سینمای ایران اندکی بیش از سالن‌های فعال آن است. وجود 215 سالن سینمای غیرفعال با ظرفیت 107 هزار صندلی موید این واقعیت است که ظرفیت نمایشی نهفته و بالقوه سینمای ایران این قابلیت را دارد که با اندکی توجه به اصل نوسازی و بازسازی از سوی متولیان امر، افزایشی صد در صدی را تجربه کند.

نکته مهم در این میان، شناخت درست از رابطه اقتصاد سینما با میزان مخاطب است. توجه به این حقیقت ضروری است که فروش بالای برخی فیلم‌ها دلیلی بر رونق بازار سینما نمی‌تواند باشد چه آنکه با یک جمع و تفریق ساده و مقایسه قیمت بلیت سینما در ادوار مختلف و سال‌های گذشته، مشخص می‌شود افت حضور مخاطب در سالن‌های سینما روندی سرسام آور در پیش گرفته است. در واقع باید گفت افزایش قیمت بلیت تنها به عنوان سرپوشی شیک، از عیان گشتن بیش از پیش این حقیقت جلوگیری کرده است.

تاکید بر واژه باشگاه میلیاری‌ها شاید آنقدرها مهم نباش چه آنکه دیگر حتی فروش‌های میلیاردی هم دردی از دردهای اقتصاد آفت‌زده سینمای ایران دوا نمی‌کند، اما نیاز به یک شاخص منحصربفرد و جدا کننده، ما را بر آن داشت تا در چند جای این گزارش از این اصطلاح استفاده کنیم.

داستان فروش‌های میلیاردی‌ در سینمای ایران از دهه 80 و فیلم «آتش بس» ساخته تهمینه میلانی آغاز شد و پس از فروش حیرت‌آور این فیلم بود که تکاپوی سایر فعالان عرصه سینما برای وارد کردن آثارشان به لیست میلیاردی‌ها، شکلی جدی به خود گرفت. در واقع از آن تاریخ به این طرف، در هر دوره اکران لحظه شماری برای رد کردن رقم‌های میلیونی از سوی سرمایه گذاران برخی فیلم‌ها و البته دوستداران سینمای ایران کلید زده می‌شد.

با نگاهی گذرا به لیست 10 فیلم‌ پر فروش و میلیاردی دهه 80 متوجه نکته جالبی می‌شویم؛ هشت فیلم از این 10 فیلم هر کدام به میزانی وامدار سینمای کمدی بوده و به غیر از «دعوت» ساخته ابراهیم حاتمی‌کیا و «ملک سلیمان» اثر شهریار بحرانی، هر کدام کم یا زیاد، موقعیت‌های طنز و شخصیت‌های کمیک را دستمایه داستان اثر خود قرار داده‌اند.

از طرف دیگر در مقابل فیلم‌های پرفروش و میلیاردی آثار کم فروش را هم داریم که بسیاری‌شان حتی هزینه پوسترهای خود را از گیشه بدست نیاوردند. در میان کم فروش‌ها ژانرهای کودک و نوجوان، دفاع مقدس و سینمای موسوم به مخاطب خاص رکورد دار شکست در گیشه هستند. با نگاهی به سال تولید فیلم‌های هر دو لیست متوجه می‌شویم عمده فیلم‌های پر فروش و میلیاردی دهه 80 در نیمه دوم این دهه ساخته شده‌اند، اما این درصد در فیلم‌های کم فروش به نسبتی تقریباً مساوی در میان سال‌های مختلف تقسیم شده است.

نکته قابل توجه در این میان اختلاف فاحش و عجیب و غریبی است که بین فیلم‌های پرفروش و کم فروش وجود دارد. صدر لیست فیلم‌های پرفروش «اخراجی‌ها - 2» با فروشی معادل سه میلیارد و 750 میلیون تومان جا خوش کرده است، در حالی که ردیف اول لیست کم فروش‌ها به فیلم «خاموشی دریا» با فروشی برابر یک میلیون و 238 هزار تومان اختصاص دارد. تنها نتیجه‌ای که از این اختلاف باور نکردنی بین پرفروش‌ترین و کم‌ فروش‌ترین فیلم دهه 80 می‌توان گرفت، نبود تعادل و نسبت نرمال در توجه مخاطبان به تولیدات سینمای ایران است.

اینکه باید به فروش‌های مقطعی و میلیاردی برخی فیلم‌ها دل خوش کرده و در صدد افزایش اعضای باشگاه میلیاردی‌ها باشیم، یا تعادل بخشیدن به ذائقه مخاطب و کم کردن فاصله بین پر فروش‌ترین فیلم و کم ‌فروش‌ترین فیلم‌های تولید شده در بطن صنعت سینمای ایران را در دستور کار خود قرار دهیم؟ سوالی است که جواب آن می‌تواند راه نجات سینما از بحران کنونی باشد.