نهضتی برای آزادی، امير حسين کاظمی

در ايامی که اوضاع و احوال آشفته‌ای بر ايران حاکم بود و هر روز کودتا يا شورش يا تلاطمی در دريای سهمگين سياست ايران پيش می‌‌آمد و خبر تاسيس حزب و انجمن برای اغراض شخصی زودگذر چون وکيل و رئيس شدن تازگی نداشت و جو حاکم اين جمعيت ها غرضهای خصوصی، جاه طلبی ها، جاروجنجال ها، دسته بنديها و بی ثباتی و بی انضباطی حکمفرمايی می کرد و خاطرات تلخی در اذهان بيادگار گذارده بود نوزادی با تأسی به آيه شريفه‌ی « ان الله لا يغير ما بقوم حتی يغيروا ما بانفسهم » و « به حکم مبادی عاليه دين مبين اسلام و اعلاميه جهانی حقوق بشر و به منظور صيانت از حقوق ملت، لزوم آزادی تشکيل اجتماعات ملی و تامين واقعی عدالت اجتماعی و لزوم تحقق حاکميت ملی و بالاخره نظر به اين حق مسلم که پيشرفت هيچ نهضتی و بقای هيچ قومی بدون فعاليت و فداکاری و تقوای فردی و اجتماعی امکان‌پذير نيست » ، در بيست و هفتم ارديبهشت سال هزار و سيصد و چهل خورشيدی در منزل شخصی آقای صادق فيروز آبادی بر مبنا و ماهيت اسلامی، ايرانی و مصدقی اعلام موجوديت کرده وپا به عرصه دنيا می‌‌گذارد . گر چه خيلی دير شده بود ولی ديرآمدن به از نيامدن . پيشوای نهضت مقاومت ملی دکتر محمد مصدق پيامی داد :" تشکيل جمعيتی بنام «نهضت آزادی ايران» عز وصول ارزانی بخشيد وموجب نهايت امتنان و خوشوقتی گرديد تبريکات صميمانه خود را تقديم می‌‌کنم و ترديد ندارم که اين جمعيت تحت رهبری مهندس مهدی بازرگان موفق به خدمات بزرگی نسبت به مملکت خواهد شد و بنده توفيق جنابعالی و همکاران محترمتان را در اين راه از خداوند مسئلت دارم. مرحوم آيت الله طالقانی در قسمتی از پيام خود شرح می دهد : بحمدالله جمعی که طی سالهای سخت ثبات قدم وپاکی نيت خود را ابراز داشته دربرابرتهديد ومحروميت وزجرو زندان خود را نباخته درتعقيب هدفهای ملی برای نجات مملکت کوشيده‌اند و در اين هنگام خطيربه تشکيل (نهضت آزادی ايران) قيام و اقدام نموده‌اند اينجانب اگرچه از کوتاهی در انجام وظيفه خود نزد خدا و اولياء اسلام و نياکان بزرگوارم شرمسارم ولی پيوسته در صف مبارزه با فساد و مفسدين باقی مانده و باين سبب دعوت همکاری با بنياد گزاران نهضت آزادی را پذيرفتم . از سوی ديگر حضرت آيت الله حاج سيد رضا زنجانی در پيام خود می گويد :" بسيار مسرور و خوشوقتم که بشارت تشکيل (نهضت آزادی ايران) را به همت برادران عزيز مسلمان آقايان محترم موسسين دامت تاييداتهم دريافت نمودم مسرت و ابتهاج مخلص از اين جهت است که الحمدالله تعالی عموم آقايان عزيز و مسلمان با شرف متوجه آن شده‌اند که تعقيب و نيل به اهداف اجتماعی در جهان امروز بدون تشکل و همکاری سازمانی و بدون رعايت نظم و انظباط بلاثمر و غيرممکن است فريضه شما مسلمانان با ايمان و دانش است که طبق دستور خداوند متعال (يا ايها الذين امنوا استجيبوالله و للرسول اذادعاکم لما يحييکم) جامعه و اجتماع زنده بوجود آوريد و بحکومت عدل و قانون معنا و روح تازه بدهيد . فعاليت اين جمعيت آغاز شد اما ديری نپاييد که انتشار اعلاميه شورای مرکزی نهضت آزادی ايران در روز ۳ بهمن ۱۳۴۱ تحت عنوان "ايران در آستانه يک انقلاب بزرگ !" که در آن انقلاب سفيد شاه را توطئه تدارک ديده شده از سوی بيگانگان و مجری آن شاه توصيف شده بود با واکنش فوری و شديد رژيم کودتا روبرو گرديد در همان روز انتشار اعلاميه مهندس بازرگان و فردای آن روز آيت الله سيد محمد طالقانی و دو روز بعد (۶ بهمن ) دکتر يدالله سحابی و سپس ساير رهبران و فعالان نهضت آزادی از جمله مهندس عزت الله سحابی ، دکتر عباس شيبانی ، احمد علی بابايی ، مهندس ابوالفضل حکيمی ، مهدی جعفری دستگير شده و به زندان منتقل شدند و مقدمات محاکمه آنها را در دادگاه نظامی به اتهام اقدام بر ضد امنيت کشور و اهانت به مقام سلطنت فراهم ساختند . مهندس بازرگان و سيد محمود طالقانی هر يک به ۱۰ سال زندان تاديبی ، دکترعباس شيبانی و احمد علی بابايی هر يک شش سال زندان مجرد و مصطفی مفيدی ۵ سال و دکتر يدالله سحابی ، مهندس عزت الله سحابی ، ابوالفضل حکيمی ، محمد مهدی جعفری و محمد بسته نگار هر يک چهار سال زندان مجرد و عباس رادنيا دو سال و دومين دسته نيز بين ۳ تا ۱ سال حکم گرفتند . از همان تاريخ، به رغم شکنجه‌های ساواک و حبس‌ها و تبعيدهای طولانی، مؤسسان و اعضای اين حزب هيچ‌گاه از مشی مبارزه عليه زور و زر و تزوير و جهل دست بر نداشتند . هنگامی که انقلاب اسلامی در سال ۵۷ به پيروزی رسيد ، انتظار می رفت دوران حبس و زندان فعالان نهضت آزادی پايان يابد . اما اين انتظار با واقعيت فاصله داشت . پس از يکی دو سال حضور در پست های اجرايی و تقننينی کلان مملکت ، فضای سياسی به سمتی رفت که ديگر بار ، اعضای نهضت آزادی در کنار ساير گروه های ملی گرا به صف اپوزيسيون بازگشتند . انتقادات صريحی که نهضت آزادی در دهه اول جمهوری اسلامی نسبت به روند حاکم انجام داد سبب آغاز برخوردهای شديدی شد و تا آنجا پيش رفت که در صحن علنی مجلس و در هنگام نطق پيش از دستور مرحوم بازرگان وقيحانه به نزاع پرداختند و حرمتش را شکستند . در فروردين ماه سال ۶۷ پس از انتشار بيانيه ای تحت عنوان هشدار که ابتدا توسط مرحوم بازرگان تهيه و پس از بررسی و تصويب در دفتر سياسی اين جمعيت به امضای وی رسيد تعدادی از فعالان ارشد اين تشکل از جمله هاشم صباغيان ، محمد توسلی ، خسرو منصوريان به اتهام ترغيب و و تشويق مردم به مبارزه با نظام جمهوری اسلامی ، بر هم زدن نظم عمومی و نشر اکاذيب و افترا بازداشت شدند و پس از ماه ها در نيمه شب ۲۱ بهمن ماه همان سال بدون صدور کيفر خواست و مشخص شدن موضوع اتهام با عفو رهبر فقيد انقلاب آزاد شدند . در دوران دولت مشهور به سازندگی نامه ای ۹۰ امضايی خطاب به رييس جمهور منتشر شد . برخی از اعضای نهضت آزادی به همراه تعدادی از امضاء کنندگان ديگر در خرداد ماه سال ۶۹ به اتهام شرکت در اجتماع و ارتکاب جرايم بر ضد امنيت داخلی و خارجی و مشارکت در امضاء و تاييد نامه معروف به " نامه ۹۰ امضايی " بازداشت و به زندان توحيد منتقل شدند و پس از تحمل دو سال حبس در تاريخ ۱۷ فروردين ۱۳۷۱ آزاد شدند و بدين ترتيب با بسته شدن دومين پرونده عمومی پس از انقلاب فصل جديدی پيش روی اين تشکل گشوده شد . پس از فوت مهندس بازرگان در دی ماه ۷۳ ، نهضت آزادی دومين دبير کل خود را با دکتر ابراهيم يزدی تجربه می کند . او توانسته فعاليت اين تشکل را به سمت تشکيل يک جبهه فراگير اصلاح طلبی غير حکومتی سوق دهد و شرکت در انتخابات شوراهای اول ، تشکيل ائتلاف نيروهای ملی – مذهبی و شرکت در انتخابات مجلس ششم و ... از فعاليت های نهضت آزادی پس از بنيانگذار فقيدش می باشد . اما در بيست و هشتم اسفند ماه ۷۹ روابط عمومی دادگاه انقلاب طی اعلاميه ای فعاليت نهضت آزادی ايران را ممنوع اعلام کرد. اين اطلاعيه با واکنش تشکل مزبور روبرو شد و به موجب آن در ۱۸ فروردين ماه ۱۳۸۰ رهبران ، اعضاء و علاقه مندان که بيش از ۴۰ نفر بودند از شهرهای تهران ، تبريز ، مشهد ، زنجان ، اصفهان ، شيراز و کرج همچون گذشته به اتهام اقدام بر عليه امنيت کشور و تبليغ عليه نظام بازداشت و هم اکنون پس از گذشت هفت سال هنوز در مرحله اجرا و رسيدگی قرار دارد . نهضت آزادی همواره رسوايی را بر همرنگی با جماعت ترجيح داده و عقيده خود را به عقيده توده نفروخته است و هيچگاه حريص قدرت نبوده و از در افتادن با موج و تحمل آسيب های آن بيم نداشته و ندارد و همين رفتار ميانه رو و اعتدال و ليبرال منشی به الگويی برای نسل جوان و علی الخصوص شاخه جوانان اين جمعيت تبديل شده است . آنچه رهبران نهضت آزادی در خشت خام می ديدند مسئولان جمهوری اسلامی پس از گذشت سه دهه در آينه می بينند .

مواضع انتقادی که از مخالفت با تسخير سفارت آمريکا ، درخواست از طرفين نزاع خرداد ۶۰ برای توقف خشونت ها ، درخواست برای پايان عادلانه جنگ پس از فتح خرمشهر ، تفصيل و تحليل ولايت فقيه ، آتش بس و مرزهای بين المللی آغاز گشته و به درخواست برای نظارت بين المللی بر انتخابات مجلس هشتم ادامه دارد باعث شده جايگاه نهضت آزادی ايران تبديل به منتقد رسمی رويه حاکم شود و به اسناد پر افتخاری مبدل گشته و همچون دُر درفشانی بر کارنامه پس از انقلاب اين جمعيت خودنمايی می کند . تلاش مشروط نهضت آزادی پس از انقلاب برای حضور در قدرت از کانال های دمکراتيک اين تشکل رافراتر از يک حزب به جنبشی برای آزادی خواهی بدل کرده است و به عنوان شاخصی برای سنجش رفتار و اعتقاد حاکمان نسبت به دموکراسی و حقوق بشر در سطح افکار عمومی ملی و جهانی ارزيابی می شود . جمعيت نهضت آزادی که از کرانه های دور دست ، در صحنه جامعه پر تلاطم دوران خود ظاهر شده و پيام اتَّبِعُواْ مَن لَّا یَسَْلُکمُ‏ْ أَجْرًا وَ هُم مُّهْتَدُون می دهد و ما را سفارش به پيروی از کسانی می کند که حداقل دو ويژگی داشته باشند ، اول آنکه تاجر مسلک نباشند . بنابراين به دنبال پاداش مالی و اقتصادی نيستند و درخواست مطالبه اجر و مزدی ندارند و دوم اين است که آنها خود هدايت شده باشند . زيرا کسانی که خود در گمراهی هستند نمی توانند ديگران را هدايت کنند . و ما همچنان معتقديم که هر آن کس که به ملاقات و ديدار با پروردگار ش اميد دارد ، بايد عمل صالح و صلح آميزی انجام دهد و هرگز در عبارت و پيروی و دلسپاری به پروردگارش احدی را در عالم شريک قرار ندهد .
زندگی صحنه يکتای هنرمندی ما است
هرکسی نغمه خود خواند و از صحنه رود
صحنه پيوسته به جاست
خرم آن نغمه که مردم بسپارند به ياد
چهل و هفتمين سالگرد تاسيس نهضت آزادی ايران مبارک .

امير حسين کاظمی