نهادينه کردن جدا سازی جنسيتی در دولت نهم، ترانه بنی يعقوب، راديو بين المللی فرانسه

* سهميه بندی جنسيتی و بومی گزينی از طرح هايی است که دولت نهم برای کاهش دانشجويان دختر اجرا می کند.

آخرين جلسۀ نشست ماهانۀ گروه مطالعات زنان انجمن جامعه شناسی ايران در سال جاری به بررسی سياستهای آموزشی دولت نهم اختصاص يافت. نشستی که روز گذشته با سخنرانی نيره توکلی، جامعه شناس و ديگر علاقه مندان حوزۀ زنان، در دانشکدۀ علوم اجتماعی دانشگاه تهران برگزار شد. در اين نشست، خانم توکلی با کنار هم گذاشتن بنيان های آموزشی و گفته های دولتمردان دولت نهم نتيجه گرفت که ويژگی اساسی نظريه پردازان آموزشی دولت نهم، "جداسازی جنسيتی" است.

به عقيدۀ اين جامعه شناس، اين جداسازی به جز جنبۀ نظری، وجوه ديگری هم دارد که او از آنها با عنوان جدا سازی محتوائی، سهميه بندی جنسيتی، جداسازی مکانی و زمانی نام برد. توکلی در بحث خود سعی کرد که نگاهی تاريخ نيز به اين موضوع داشته باشد چون موضوع جداسازی جنسيتی از سالهای ابتدای انقلاب نيز ديده شده است. در آن دوره، گروه های راست گرا، برخی از کلاسهای درسی دختران و پسران دانشجو در دانشگاههای اصفهان و تهران را با ديواری پارچه ای از هم جدا می کردند، اقدامی که در آن زمان موجب اعتراض و انتقاد آيت الله خمينی هم شد.

نيره توکلی بيشتر اين اقدامات را در سالهای نخست انقلاب برخوردهای سادۀ فيزيکی می داند؛ برخوردهائی مثل "ديوار کشيدن " که معمولاً با ابراز مخالفت ها کنار زده می شد. اما او معتقد است دولت نهم عزم خود را جزم کرده که با تدابيری چون تفکيک کتابهای درسی برای دختران و پسران، کوتاه کردن طول مدت تحصيل دختران، سهميه بندی و بومی سازی جنسيتی، اين جداسازی ها را نهادينه کند. در صورتيکه اين سياست ها اجرا شود، ديگر نيازی به کشيدن ديوار فيزيکی نخواهد بود.

او ادامه می دهد:"اين اقدامات به طور جدی در آموزش و پرورش و وزارت علوم دنبال می شود، وزير علوم گفته است دولت به دنبال تاسيس دانشگاههای زنانه است".

او به بنيانهای نظری سياست های جداسازی جنسيتی هم اشاره می کند و می گويد:" سه دهه پس از استقرار نظام جمهوری اسلامی، محمد تقی مصباح يزدی از شکست سيستم پرورشی نظام آموزشی ايران خبر می دهد و همزمان، وزير آموزش و پرورش هم می گويد که رد پای شيطان را در کتاب های درسی پيداکرده است و قصد دارد با تغيير نظام آموزشی در ايران، مدارس، نماز جمعه، مساجد و خانه ها را با يکديگر مرتبط کند. محمد تقی مصباح يزدی را پدر معنوی دولت نهم نام داده اند. او می گويد از انقلابی که بر اساس اسلام و قران شکل می گيرد، انتظار می رود بيشترين اهميت را به اخلاق نسل جديد بدهد اما در سی سال گذشته اين کار به نتيجه مطلوب نرسيده است و بعد ايشان در ديدارشان با معاونت پرورشی آموزش و پرورش خواستار دلايل بررسی اين ناکامی ميشوند. ايشان توصيه کرده اند که دانشگاهی راه اندازی شود که مربی پرورشی تربيت کند و ده درصد بودجۀ ورزش را از دانشگاهها بگيرند و به اين دانشگاه اختصاص دهند. تا جائی که سالی ۵۰ هزار فارغ التحصيل پرورشی داشته باشيم. مصباح يزدی همچنين معتقد است که اختلاط دانشجويان مجرد دختر و پسر در محيط های اجتماعی موجب افزايش فساد است".

توکلی می گويد :"بيشترين ارتباط مستقيم آيات عظام با مسئولان دانشگاه پيام نور است. در دولت نهم مسئولان اين دانشگاه هر چند وقت يک بار با آيات عظام و مراجعی که با ديدگاه های دولت سازگارترند ديدار و از آنها رهنمود می گيرند. دربارۀ سياست بومی گزينی نيز شاهد اين موضوع بوديم".

توکلی در اين بخش از سخنانش تاکيد می کند:" برای بسياری از دختران، تحصيل در شهرهای ديگر امکان اشتغال، تحرک، کسب استقلال و آشنائی با فرهنگ هائی به جز فرهنگ خودشان را فراهم می کند. پس از آنکه وزارت علوم سياست بومی سازی را در کنکور ۸۷ اعمال کرد، مسئولان دانشگاه پيام نور به ديدار مراجع قم رفتند که خبر آن در شمارۀ ۳۸ پيام آوران نور-خبرنامۀ داخلی دانشگاه پيام نور- منتشر شده است. در اين ديدار آيت الله مکارم شيرازی، آيت الله صافی گلپايگانی و آيت الله جعفر سبحانی، سياست بومی سازی را به نوعی تاييد کرده اند. مثلا در اين جلسه آيت الله مکارم شيرازی مزيت دانشگاه پيام نور را توجه به بومی سازی ذکر کرده و گفته اند از اين طريق، مشکلات اخلاقی ناشی از مهاجرت دانشجويان حل شده است او همچنين جدا سازی کلاسهای درس دانشجويان دختر و پسر را موجب پيشرفت دانشجويان دانسته است.

آيت الله صافی گلپايگانی هم تاکيد کرده اند که فراهم شدن زمينۀ تحصيل برای دختران در کنار خانواده هايشان از بسياری مفاسد جلو گيری می کند".

توکلی بلافاصله اضافه می کند:" پس در اينجا متوجه می شويم که دليل اصلی بومی سازی چيست؟ و علل ديگری که برای اين کار اورده می شود، رد می شود".

اين جامعه شناس در ادامه می گويد :"کسان ديگری هم هستند که اختلاط دانشجويان را موجب فساد می دانند. مثلا سيد محمد غروی، عضو جامعۀ مدرسين حوزۀ علمیۀ قم، جداسازی دانشجويان پسر و دختر را کار مناسبی دانسته و گفته اين مساله عامل بازدارنده برای علم آموزی است. او معتقد است دانشجويان مجرد عامل فساد در جامعه هستند و در اين ترديدی وجود ندارد و بايد فکر اساسی برای حل اين مشکل کرد. البته همۀ دلايل فساد هم اين مساله نيست و بعد گفته اند زنان و مردان با يکديگر فرق دارند و لزوم جداسازی را آقايان بهتر درک می کنند و خانم ها اين مسائل را با عينک خود می بينند و ممکن است بگويند اين اختلاط مشکلی را پيش نمی آورد، اما آقايان اين مساله را بهتر می فهمند و اختلاط دانشجويان زنان را خيلی اذيت نمی کند".

توکلی در ادامۀ سخنرانی اش به نظر رئيس جمهور و وزرای دولت نهم و سياستهای آموزش شان اشاره می کند :"رئيس جمهور در بيستمين سالگرد تاسيس دانشگاه پيام نور از کشورهائی انتقاد می کند که معتقدند زن و مرد بايد شرايط کاری يکسانی داشته باشند و می گويد اصل کرامت انسانی و فرصت تعالی زن و مرد برابر است، اما در مسائل اجتماعی نبايد به طور کل سيستم ها را به هم زد. رئيس جمهور معتقد است که اگر زن خشن شود، جامعه خشن می شود و مهر و محبت خانوادگی از ميان می رود. رئيس جمهور تاکيد می کند که منظورش اين نيست که زنان در مسائل اجتماعی حضور نداشته باشند، اما نبايد به بهانۀ برابری زن و مرد همه چيز را تباه کنيم".

توکلی می گويد: نظر علی احمدی، وزير آموزش و پرورش نيز شنيدنی است، او همزمان با اظهارات آيت الله مصباح يزدی گفت که رد پای شيطان را در کتابهای درسی پيدا کرده است. ايشان در زمان رياست خود بر دانشگاه پيام نور حرف جالبی را در پاسخ به سوال يکی از حاضران که دربارۀ تبعيضها ی بين مشاغل دانشگاهی زنان و مردان پرسيده بود، به زبان آورد. او گفت ما تفاوتها را در نظر می گيريم و همچنان که ديپلمه با ليسانسه و ليسانسه با فوق ليسانس و دکترا، با هم فرق دارند، مردان نيز با زنان فرق دارند. يعنی ايشان مرد بودن را معادل با مدرکی دانست که زنان با داشتن هيچ مدرک تحصيلی نمی توانند به کسب آن موفق شوند".

اين سخنان در نهايت به عمل نزديک شده اند مثلا در دانشگاه علم و صنعت شاهد جداسازی جنسيتی دروس بوده ايم. اين مساله به سادگی ديوار و چادرهای جدا سازی نيست در اين دانشگاه دانشجويان ملزم به انتخاب علوم پايه بر اساس جنسيت خود شده اند. طرحهايی مثل کوتاه کردن طول مدت تحصيل دختران و جدا سازی کتابهای درسی از همين جمله است. به گفتۀ مشاور وزير آموزش و پرورش، پژوهشگران آموزش و پرورش به اين نتيجه رسيده اند که دختران زودتر می توانند درس شان را بخوانند و لازم نيست که همان مدت زمان تحصيل پسران را صرف کنند، چرا که بالا رفتن مدت تحصيلات شان موجب افزايش سن ازدواج می شود.

توکلی در پايان سخنانش با مروری بر مبانی نظری و طرح های آموزشی دولت نهم نتيجه می گيرد:" گاهی در جامعۀ ما تمرکز صرفاً بر طرح هائی مثل سهميه بندی جنسيتی يا جدا سازی های فيزيکی است. در حاليکه اينها در مقايسه با جدا سازی کتاب های درسی يا کاهش طول مدت تحصيل دختران يا بومی سازی جنسيتی که جلوی تحرک دختران را می گيرد، بسيار فاجعه بارتر است".

در ادامۀ جلسۀ حاضران سوالهای خود را مطرح کردند. دختر جوانی که خود را دانشجوی فوق ليسانس معرفی می کرد، از توکلی پرسيد: مبنای نظری کارتان چيست؟ هميشه در دانشگاهها به ما ياد داده اند که استناد به روزنامه ها علمی نيست، در حالی که شما نقل قول هايتان از روزنامه ها بود و ما نمی دانيم اين روزنامه ها که بيشترشان هم متعلق به جناح خاصی اند، چقدر موضوع را درست منعکس کرده اند؟ شما خودتان هيچ تحليلی از موضوع نداشتيد؟ و مگر نه اينکه در ابتدای رياست جمهوری اقای احمدی نژاد همه می گفتند که خيابان ها را ديوار می کشند، اما چنين اتفاقی نيفتاد؟

اين سوال با واکنش های متفاوت حاضران در جلسه همراه بود و بسياری در خواست پاسخگوئی به اين دانشجو را داشتند. اما توکلی در پاسخ به سوال او می گويد:"من بر مبنای يک کار جامعه شناسانه داده هائی را که وجود دارد، در کنار هم قرار دادم و در يک نتيجه گيری کلی اعلام کردم که سياست فعلی کارگزاران دولت نهم جداسازی جنسيتی است. درست است که قبلاً هم چنين گرايشهائی در جامعه وجود داشته، اما اکنون با توجه به افزايش منابع به نظر می رسد اين گرايش بيشتر شده است. من در گفته هايم هم تاکيد کردم که جدا سازی ها در اين دولت، ديوار کشيدن نبوده است و ديوارها هم چندان اهميتی ندارند، بلکه نهادينه شدن اين سياستها مهم و فاجعه بار است".