از "ادبيات فتنه با طعم آدامس بادکنکی" تا "دفاع شجاعانه از آرمان‎‌ها"، گزارش فارس از مراسم پايانی جشنواره فيلم فجر

خبرگزاری فارس: آيين پايانی جشنواره فيلم فجر، با واکنش‌ها و صحبت‌های مرتبط و غير مرتبط برگزيدگان برگزار شد و صاحبان جديد سيمرغ سينمای ايران معرفی شدند. مراسمی که در آن يک بازيگر (و البته چند تن ديگر) با «ادبيات فتنه» سخن گفتند و يک کارگردان ارزشی شجاعانه فضای آزادی بيان را مرهون خون شهدا دانست.

به گزارش خبرنگار سينمايی فارس، برگزاری مراسم پايانی جشنواره بيست و نهم فيلم فجر با نقاط قوت و ضعف زيادی همراه بود که در زير برخی از آنها را مرور می‌کنيم؛

مثبت/ بی حاشيه و با برنامه
اين بار و برخلاف همه روزهای قبل برنامه حرف اول و آخر را می‌زد. روابط عمومی جشنواره به مديريت «جعفر گودرزی» برای آن که حرف و حديث‌های سال پيش که به مدد کار ضعيف مدعيان «شايسته سالاری» ايجاد شده بود پيش نيايد، برای فعاليت خبرنگاران و عکاسان فضای مناسبی را تدارک ديد. اختصاص دو رديف از سالن اصلی به خبرنگاران، استقرار صحيح تيم‌های راديويی و تلويزيونی و استقرار مطلوب گروه‌های عکاسی در اين باب جالب توجه بود.

منفی/ تأخير
تأخير يک ساعته برگزاری مراسم اختتاميه بيست‌ و نهمين جشنواره فيلم فجر هم نتوانست از شور و شوق ميهمانان اين مراسم باشکوه بکاهد.
برگزارکنندگان تلاش می‌کردند تا نظم، در اجرای آيين پايانی جشنواره بيست و نهم فيلم فجر حضوری چشمگيرتر از پيش داشته باشد و در همين حال بود که با ورود جواد شمقدری به همراه اسفنديار رحيم‌مشايی به سالن مراسم، کاخ جشنواره رنگ و بوی رسمی به خود گرفت.

مثبت/ توزيع دو شماره بولتن در اختتاميه
برای نخستين بار تهيه و توزيع دو نسخه بولتن روزانه جشنواره پيش و پس از مراسم (شامل نامزدها و برنده‌ها) جالب توجه می‌نمود. نشريه روزانه جشنواره امسال به سردبيری «وحيد سعيدی» از نظر جذابيت و اطلاع‌رسانی قدرت استاندارد يک بولتن را نشان داد.

منفی/ عدم حضور وزير ارشاد
گفته شد وزير ارشاد به دليل درگيری در سفر استانی به مراسم چهارشنبه شب برج ميلاد نرسيده که اين عجيب می‌نمود. شايد وزير به خاطر اين که جشنواره به نام وی نوشته نشود، دست به اين اقدام زده بود. حاشيه ديگر حضور رئيس دفتر رئيس جمهور به جای وی به عنوان مقام دولتی بود که برای اولين بار در تاريخ جشنواره فيلم فجر اتفاق می‌افتاد.

مثبت/ تلاوت جعفر فردی
تلاوت مخملين جعفر فردی فضای سالن همايش‌های بين‌المللی برج ميلاد را از آيات الهی عطرآگين کرد و هم‌زمان با آوای سرود ملی جمهوری اسلامی ايران، قيام حاضران در کاخ جشنواره بر شکوه مراسم افزود.

منفی/ پوشش مجری مراسم
ژيلا صادقی، مجری پرانرژی که مدتی‌است در شبکه‌های تلويزيونی برنامه‌هايی را اجرا می‌کند، به تنهايی به اجرای برنامه پرداخت و نگاه‌های جست‌وجوگر که به دنبال محمد سلوکی، ديگر مجری اعلام شده برای اين مراسم بود، نشانی از او نيافت.
شخصی نوع پوشش صادقی را به همسر سرکرده گروهک منافقين تشبيه کرد و گويا از اين بابت انتقادهايی داشت!

منفی/ سهم کم جوانان و هنرمندان انقلابی
به نظر می‌رسد، طرفدارانی از گروه‌های مختلف فکری داخل کشور در اين مراسم حضور دارند اما به نظر حضور طيف انقلابی در اين مراسم کم‌تر بود و اين سوال در اذهان ايجاد می‌شد که دبيرخانه جشنواره بر چه اساس ميهمانان مراسم را دعوت می‌کند و چرا هميشه سهم جوانان انقلابی از حضور در چنين مراسم‌هايی اندک است!

مثبت/ نمايش گرافيکی
نمايش گرافيکی از يک قطعه موسيقی اصيل ايرانی بر روی اسکوربورد تعبيه شده در سالن کاخ جشنواره و همچنين پخش اظهارنظرهای اهالی سينما درباره سينما از همين اسکوربورد، با استقبال تماشاگران مواجه شد.

منفی/ عدم حضور حسن عباسی در روی سن
وقتی نوبت به حضور داوران جشنواره روی سن برای اهدای سيمرغ برترين‌های سودای سيمرغ (مسابقه سينمای ايران)‌ رسيد، عدم حضور جهانگير الماسی، جابر قاسمعلی و حسن عباسی در جمع داوران به چشم آمد. اين نکته تا جايی تعجب بر انگيز شد که از شهرام اسدی و مرتضی شايسته خواسته شد تا در جمع داوران جشنواره و اهداکنندگان سيمرغ قرار گيرند. دليل عدم حضور الماسی بيماری عنوان شد اما گفته می‌شود حسن عباسی نسبت به برگزيده‌های اين دوره جشنواره انتقادهای جدی دارد و اخيرا در گفت‌وگويی تلويحا به اين مسئله اشاره کرده است.

منفی/ سوت و کف برای ادامه نيافتن سخنان معاونت سينمايی و رئيس دفتر رئيس جمهور
مهدی مسعودشاهی دبير جشنواره با حضور در پشت تريبون سخنرانی تنها به خيرمقدم به حضار بسنده کرد اما جواد شمقدری، که مجری زمان اعطا شده به وی را تنها ۲ دقيقه اعلام کرد، درخواست ۶ دقيقه زمان کرد و از همان آغاز سخنرانی با دست زدن‌های متوالی حاضران مواجه شد که گويا رغبتی برای شنيدن سخنان وی نداشتند.
شمقدری که سمت معاونت سينمايی و سمعی، بصری وزارت ارشاد را به عهده دارد، و در سخنانش بر تلاش افراطی‌ها و همچنين انحصارطلبان برای جلوگيری از پيشرفت سينما اشاره می‌کرد، مخالفت با سخنرانی خود را وجود آزادی بيان در کشور عنوان کرد!
البته سخنرانی پوستين‌دوز، مديرعامل گروه صنعتی سايپا هم به مذاق حاضران در مراسم خوش نيامد و اين مدير صنعتی هم با دست‌زدن‌های متوالی مخاطبانش که نوعی درخواست برای پايان دادن سخن‌رانی بود، مواجه شد.
در سوی ديگر، مهندس نجم‌الدين، مديرعامل ايران خودرو، با درک از حس نامطلوب مخاطبان برای شنيدن سخنان غيرسينمايی‌ها، حتی به اندازه ۲ دقيقه اعطايی هم سخن نگفت و برای رشد سينمای ايران آرزو کرد. اين اقدام وی هم با تشويق حاضران در مراسم مواجه شد.
اما حضور اسفنديار رحيم‌مشايی، به عنوان سخن‌ران هم به مذاق حاضران در جلسه خوش نيامد و با سوت و دست‌زدن‌های متوالی و حتی به نوعی هو کردن مواجه شد که نشان از نارضايتی مردم حاضر در مراسم برای شنيدن سخنان يار نزديک رييس‌جمهوری داشت.

منفی/ رفتار و گفتار زننده محسن تنابنده
هرچه شنيدن اين سخنان مشتری نداشت، شنيدن حرف‌های دوپهلو و گاه نيش‌دار سينمايی‌ها که به وسيله همين جشنواره‌ها به مردم معرفی شده‌اند، با تشويق‌ و سوت و کف همان عده تماشاگرنما (!؟) مواجه می‌شد.
از جمله می‌توان به درخواست مستقيم محسن تنابنده برای بازگشت جعفر پناهی به دامن سينما، اشاره کرد که واکنش‌هايی در پی داشت. بازيگری که با جويدن آدامس بادکنکی و بر سر داشتن کلاه (برای ثابت کردن بی حرمتی يا بی تفاوتی) برای سومين سال پياپی از فجر جايزه می‌گيرد و به جبران مطرح شدن توسط جشنواره فجر، با عملی که در اين روزها در محافل «حمايت از سينماگر ضدانقلاب» ناميده می‌‌شود، نشان داد تا چه حد لايق دريافت اين جايزه است. نگاه‌های متعجبانه و گاه نگران و حتی عاقل اندر سفيه به خاطر تکرار سخنان مراسم افتتاحيه مسعود کيميايی از زبان او و البته نيش مجری مراسم که پا را از محدوده خود فراتر گذاشت و با اين جمله که "آقای تنابنده! لطفاً آدامستون رو دربياوريد " نقبی به رفتار زننده اين ستاره سينما در حضور جمعی از متشخصين در کاخ جشنواره زد.
البته اين درخواست تنابنده در حالی مطرح شد که اسفنديار رحيم مشايی بر روی سن حضور داشت تا جوايز را به برگزيدگان اعطا کند و البته پيش از اين مخالفت خود و احمدی نژاد را با حکم قوه قضاييه مبنی بر ممنوعيت بيست‌ساله پناهی برای فيلمسازی اعلام کرده بود.

مثبت/ عرض ارادت بهداد به امام رضا(ع)
حامد بهداد که از دريافت نخستين سيمرغ بلورينش در بخش بازيگر نقش مکمل مرد، ابراز خوشحالی کرد که برای بازی در فيلم کيميايی اين جايزه را دريافت کرده است.

منفی/ درخواست کمی آزادی بيشتر!!
حامد بهداد که سخنانش را با عرض ارادت به امام رضا (ع) آغاز کرد، با درخواست فقط کمی آزادی سن را ترک کرد اما اين سوال مطرح شد که در نبود آزادی چگونه ممکن است حتی تصميمات قانونی گرفته شده در کشور را به چالش کشيد؟

منفی/ عدم حضور دست‌اندرکاران خانه سينما و اهدای جايزه نقدی به اين تشکل!
گرچه معاونت سينمايی در سخنان خود به انتقاد از رفتار «خانه سينما» به عنوان يک گروه افراطی پرداخت اما عدم حضور نمايندگان رسمی اين خانه در جشنواره جای تعجب داشت. جالب آن که «مهدی هاشمی» نيمی از جايزه‌ای که از فجر دريافت کرد، به خانه سينما تقديم کرد!

منفی/ از بيان جمله «سينما مال ماست» تا دريافت خودرو!
مهدی هاشمی هم که سيمرغ بلورين بهترين بازيگر نقش اول را برای بازی در آلزايمر و آقايوسف برد، در سخنانی نسبت به سخنان شمقدری که از فعاليت دو گروه انحصارطلب و افراطی در سينما انتقاد کرده بود، واکنش غيرمستقيم داشت. وی "سينما مال ماست " را با تکرار بيان کرد و با هر بار با شنيدن صدای تشويق تماشاگرنماها(!) ذوقش برای بيان دوباره آن بيش‌تر می‌شد.
وی که به همراه همسرش، گلاب آدينه و دخترش به اين مراسم آمده بود در پايان اختتاميه سوار بر خودروی اهدايی ايران خودرو، کاخ جشنواره را ترک کرد و البته در سخنانش اظهار کرد که نيمی از جايزه خود را به خانه سينما ـ که به تازگی بودجه آن از معاونت سينمايی وزارت ارشاد قطع شده است ـ اهدا می‌کند.

مثبت/ تشکر فرخ‌نژاد از مسئولان
حميد فرخ‌نژاد هم که در بخش فيلم‌های اول (نگاه نو) ديپلم افتخار، سيمرغ بلورين و دو دستگاه پرايد را برای بهترين کارگردانی و بهترين فيلم دريافت کرد، پسر خردسالش را همراه خود به روی سن برد و اين آينده‌دار ـ لقبی که فرخ‌نژاد به پسرش داد ـ بيانيه‌ای را قرائت کرد که در آن به ساخت فيلم چند سال پيش از به دنيا آمدن او و گرفتن جايزه به همراه پدرش اشاره کرد. اين انتقاد پنهان حميد فرخ‌نژاد برای ۱۱ سال بايکوت فيلمش بود که به تازگی مجوز اکران گرفته است.
پس از خواندن اين بيانيه که تکميلی بر رفتار کميک فرخ‌نژاد بود، اين هنرپيشه و کارگردان در يک جمله گفت: "حالا خوبه نگفت مرحوم بابام "
البته وی به خاطر اکران و ديده شدن فيلمش، تشکرهای فراوانی را از مسئولين مربوطه انجام داد.

مثبت/ شهاب حسينی و اهدای جايزه به يک جمعيت امدادی
شهاب حسينی هم که به خاطر بازی در "جدايی نادر از سيمين " فيلم اصغر فرهادی، برنده ديپلم افتخار بازيگر نقش مکمل مرد سد، جايزه‌اش را به جمعيت امدادی امام علی (ع) تقديم کرد.

مثبت/ مهناز افشار و تقديم جايزه به کودکان کار
مهناز افشار، برنده سيمرغ بلورين بهترين بازيگر نقش مکمل زن از اينکه به گفته خودشس بعد از ۱۵ سال تلاشش ديده شد، از هیأت داوران قدردانی کرد. وی جايزه‌اش را به کودکان کار که تلاش می‌کنند درس بخوانند، تقديم کرد.

منفی/ بدحجابی بازيگران زن
معمولا تفاوت جشنواره فيلم فجر در مقايسه با جشن سينما و ساير جشن‌های غيررسمی، اين بود که اينقدر بدحجابی به ويژه توسط برگزيدگان ديده نمی‌شد اما متاسفانه مراسم پايانی جشنواره فيلم فجر، در برخی لحظات به سالن مد و فشن شبيه بود تا اختتاميه جشنواره سينمای انقلاب اسلامی.

مثبت/ خوشحالی نماينده بوشهر و توجه به سينما در استان‌ها
حميد باغکی برنده ديپلم افتخار بهترين بازيگری در بخش ويدئوسينما و نماينده سينمای بوشهر، ديپلم افتخارش را با شوری وصف‌ناپذير دريافت کرد و با حضور در پشت تريبون سخن‌رانی، غزلی از حافظ ـ دوش ديدم که ملائک در ميخانه زدند / گل آدم بسرشتند و به پيمانه زدند ـ را با اجرايی کميک خواند.
توجه داوران بخش ويدئو سينما به هنرمندان شهرستانی در اين بخش جالب توجه بود.

منفی/ انتخاب‌های بودار!
برخی منتقدان و اهالی رسانه عقيده داشتند که در برخی موارد در مورد نامزدهای جشنواره فيلم فجر، نوعی ديدگاه سفارشی بودار وجود داشت. نامزد شدن «فاطمه معتمدآريا»، نامزد شدن و برنده شدن همسر وی (احمد حامد) در بخش ويدئو از جمله اين موارد بود.

مثبت/ حرف‌های رامين‌فر درباره استحقاق جوانان برای دريافت جايزه
ايرج رامين‌فر که برای بهترين طراحی صحنه و لباس، سيمرغ بلورين را گرفت در سخنان گفت: من در سن و سالی هستم که اين جايزه می‌تواند نيروی برای ادامه راه به من بدهد و مسئوليتم را زيادتر کند. اين جايزه را حق جوانان می‌دانم که تازه وارد سينما شده‌اند.

مثبت/ تقدير مديرعامل فارابی از خانزادی
سيداحمد ميرعلايی، مديرعامل بنياد سينمايی فارابی زمانی که سيمرغ بلورين بهترين صدابرداری به اسحاق خانزادی اهدا می‌شد، گفت: روزهای اول برگزاری جشنواره، صدای سالن معايبی داشت که خانزادی با همکارانش و بدون آن که کسی از او بخواهد، در اينجا ماند و صدای سالن برج ميلاد را برای نمايش فيلم حل کرد. بعد از شنيدن اين صحبت، حاضرين تا دقايقی خانزادی را تشويق کردند.

مثبت/ حرف‌های مسعود کيميايی در تشکر از داوران
محمود کلاری هم برای فيلم‌برداری "جدايی نادر از سيمين " سيمرغ بلورين را دريافت کرد، در سخنانی به تجليل از اصغر فرهادی، تورج منصوری و مسعود کيميايی پرداخت. کارن همايون‌فر نيز درباره ورودش به سينما توسط اين فيلمساز سخن گفت.
کيميايی هم که در دهه ۶۰ جايزه‌ای نگرفته بود و در اوج دوره اصلاحات هم به خاطر آنچه «توهين به اصلاحات»‌ خوانده می‌شد در آخرين روزهای جشنواره سال ۷۸ از دستيابی به سيمرغ بازماند، برای اولين بار در جشنواره فيلم فجر اين جايزه را به دست آورد.
او که همراه با پسرش پولاد کيمايی به روی سن رفته بود، در کنار هیأت داوران ايستاد و گفت: "سلام و سپاس به همه. نمی‌دانم سيمرغ ۳۰ سال پيش جا مانده که حالا به من رسيده است يا... نمی‌دانم چرا بعد از اين همه سال ياد من افتاده‌اند. اما درود به اين داوران که بخش مهم سينما، يعنی سينمای مستقل را نگاه کردند و جايزه دادند. نمی‌خواهم چون اين جايزه را به من داده‌اند، اين حرف را بزنم. من يک فيلمساز تنها هستم که سرمايه‌ام را با قرض جمع می‌کنم و فيلم می‌سازم. به جايی وابسته نيستم. تشکر می‌کنم از هيئت داوران که حرمت اين استقلال را نگه داشتند. "

منفی/ سومين غيبت داريوش مهرجويی در جشنواره يا بی‌اعتنايی او؟
جايزه ويژه هیأت داوران برای فيلم "آسمان محبوب " به داريوش مهرجويی را همسرش در غياب او دريافت کرد. وقتی وحيده محمدی‌فر برای دريافت جايزه به روی سن می‌رفت، مجری مراسم به اشتباه او را مژده شمسايی خطاب کرد.
نکته منفی درباره مهرجويی، عدم حضور او در اين مراسم پس از عدم دريافت سيمرغ کارگردانی در بخش بين‌الملل جشنواره و عدم حضور در نشست نقد و بررسی فيلم «آسمان مجبوب» بود که نشان از بی اهميتی جشنواره فجر برای اين کارگردان دارد و اين پرسش را مطرح می‌کند که چرا دست اندرکاران جشنواره برای توجه به فيلم او اينقدر اصرار داشته‌اند؟

مثبت/ سخنان شورجه درباره وجود آزادی بيان و دين هنرمندان به خون شهدا
جمال شورجه، از کارگردانان ارزشی هم برای ساخت فيلم ۳۳ روز با نگاه به مقاومت مردم لبنان، هنگام دريافت جايزه خود گفت: "خوشحالم در اين مراسم دوستان آزادانه حرف‌های خود را بيان کردند. اين آزادی را مديون ملت شهيدپرور هستيم. تشکر می‌کنم از مردم شريف و قهرمان لبنان و از داوران و برگزارکنندگان جشنواره فجر سپاسگزارم. "

مثبت/ سپاس تلفتی اصغر فرهادی از برگزارکنندگان جشنواره
در پايان اين مراسم اصغر فرهادی، توسط مديرعامل بنياد سينمايی فارابی از جشنواره برلين روی خط تلفن قرار گرفت و گفت: "خوشحال هستم. دوست داشتم در آنجا باشم. از گروه خوب "جدايی نادر از سيمين " تشکر می‌کنم. از همه کسانی که من را در توليد اين فيلم کمک کردند، ممنونم. از برگزار کنندگان جشنواره فجر نيز سپاسگزارم. "

مثبت/ اجرای عليرضا قربانی
اجرای موسيقی زنده به وسيله عليرضا قربانی از ديگر برنامه‌های مراسم اختتاميه بيست‌ ونهمين دوره جشنواره فيلم فجر بود که ساعت ۲۳ چهارشنبه ۲۷ بهمن به پايان رسيد.

منفی/ برپايی فرماليته بخش اهدای جوايز سينماگران متعهد
بخش پايانی مراسم اختتاميه به اهدای جوايز حميد بهمنی، محمدرضا اسلام‌لو و جمال شورجه اختصاص داشت که در کمال بی‌نظمی و در حالی که جمعيت سالن را ترک کرده بودند، برگزار شد تا اين سئوال را به اذهان متبادر سازد که چرا همواره و در دوره‌های مختلف جشنواره، سينمای انقلاب اسلامی در جشنواره فيلم فجر، مظلوم واقع می‌شود. آن هم در دوره‌ای که متوليان سينمای ايران، مدعی دفاع از ارز‌ش‌ها هستند.

منفی/ عدم نمايش فيلم در مراسم پايانی
طبق روال جشنواره فيلم فجر، می‌بايست فيلم برتر پس از پايان مراسم به نمايش درمی‌آمد اما پايان اختتاميه بيست و نهمين دوره جشنواره با پذيرايی از مدعوين پايان يافت.

مثبت/ کارگردانی مطلوب اختتاميه
کارگردانی و اجرای مراسم پايانی جشنواره مثل افتتاحيه، حرفه‌ای و کم‌نقص بود که نشان از تلاش «محمد پرويزی» و گروهش برای ارتقای سطح کيفی چنين مراسمی داشت.