کار حزبی و جامعه‌ "حزب‌ستیز"، بهزاد کشميری پور، صدای آلمان

گرچه هنوز ۶ ماه به انتخابات هشتمین دوره مجلس شورای اسلامی مانده، مبارزه انتخاباتی مدتی است شروع شده. چهره‌های شاخص دو جناح اصلی حکومت، اصلاح‌طلبان و اصولگرایان، از هر فرصتی بهره می‌برند تا نظر رای‌دهندگان را جلب کنند.

شخصیت‌های دو جناح هیچ فرصتی را برای تاختن به حریف و طرح دیدگاه‌های مورد اختلاف از دست نمی‌دهند. تازه‌ترین نمونه، بالاگرفتن بحث ضرورت وجود حزب و تشکل‌های سیاسی است.

مهدی کروبی دبیرکل حزب اعتماد ملی در واکنش به سخنان محمود احمدی‌نژاد که خود را بی‌نیاز از احزاب معرفی می‌کند، این سخن را دلیل بی‌اعتقادی رئیس جمهور به رای مردم می‌خواند و به او انتقاد می‌کند. در چند روز گذشته حامیان هر دو جناح به این بحث‌ها دامن زده‌اند و کار گاهی به جدل و مناقشه نیز کشیده شده.

سال پیش در آستانه‌ی انتخابات سومین دوره‌ی شوراهای شهر و روستا هر دو جناح اصلی حکومت، اصولگرایان و اصلاح‌طلبان، تلاش گسترده‌ای را برای نزدیکی و اتحاد گروه‌های متعدد آغاز کردند. تجربه‌ی انتخابات گذشته نشان می‌دهد که ساختار سیاسی در جمهوری اسلامی بر پایه‌ی فعالیت احزاب شکل نگرفته است.

تعدد گروه‌های و تشکل‌های سیاسی و ناروشنی اهداف و مواضع‌شان گاه به حدی است که تشخیص و تفکیک آنها، نه تنها برای مردم که برای ناظران سیاسی نیز دشوار است.

به گفته‌ی سخنگوی ائتلاف اصلاح‌طلبان مرتضی حاجی، فهرست ۱۵ نفری این جناح برای انتخابات سومین شورای شهر تهران، ۲۴ آذر ۸۵، حاصل اتحاد ۲۰ گروه عضو این ائتلاف و همکاری ۱۰، ۱۲ گروه اصلاح‌طلب دیگر بوده است.

در جبهه‌ی اصولگرایان نیز وضع به همین شکل بود، چنانکه یکی از رهبران این جناح از وجود ۷۰ تشکل اصولگرا در سراسر کشور خبر می‌دهد. افزون بر این ده‌ها تشکل وجود دارند که خود را نزدیک به یکی از این دو جناح یا میان آن دو می‌دانند. با وجود این همه تشکل، گروه، جبهه و حزب به نظر می‌رسد تصمیم‌های اصلی را افرادی می‌گیرند که تعدادشان از تعداد گروه‌ها چندان بیشتر نیست.

بحث در مورد ضرورت وجود و فعالیت احزاب واقعی، مدتهاست در میان فعالان سیاسی مطرح است. این بحث طی روزهای گذشته با اظهارات مهدی کروبی دبیرکل حزب اعتماد ملی که در واکنش به سخنان محمود احمدی‌نژاد بیان شده بار دیگر بالا گرفته است.

رئیس جمهور در همایش میلغان مذهبی یکی از فعالیت‌های رهایی بخش دولت نهم را آن دانست که «نظام اجرایی كشور را از قید مطالبات پایان‌ناپذیر احزاب رها كرد.» او می‌افزاید «این دولت هیچ نیازی به حزب ندارد و من یك ریال هم به آن‌ها باج نداده و تا آخر هم نخواهم داد.» به گفته‌ی احمدی‌نژاد «دولت تلاش كرده تا مردم را از اسارت عده‌ای كه خود را مالك این مردم می‌دانند رها كند.»

سخنان اخیر رئیس جمهور، گرچه او پیش از این نیز بر بی‌نیازی دولت نهم به احزاب تاکید کرده بود، با واکنش صریح و تند برخی از سران جبهه‌ی اصلاحات، روبرو شد. مهدی کروبی در مراسم پنجمین گردهمایی استانی حزب اعتماد ملی، ۱۹ شعریور، بی‌اعتقادی به احزاب را مغایر با نظر آیت‌الله خمینی و اصول قانون اساسی عنوان می‌کند.

محمد خاتمی رئیس جمهور سابق نیز در جمع نخبگان استان گلستان و مازندران، ضمن تاکید بر معیار بودن رای مردم در همه‌ی ارکان نظام، حضور مخالفان جمهوریت در مراکز و جایگاه‌های موثر را خطرناک توصیف کرده است. سخنان رئیس جمهور از سوی برخی اصولگرایان نیز با مخالفت روبرو شده.

احمد توکلی رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس در یادداشتی به اصولی از قانون اساسی اشاره می‌کند که بر آزادی فعالیت احزاب تاکید دارد و به زعم او در تضاد با اظهارات رئیس جمهور است. در این میان برخی از اعضای دولت نهم می‌کوشند با توضیح نظرات رئیس جمهور به اتهام مخالفت با قانون اساسی پاسخ گویند.

در روزهای اخیر غلامحسین الهام، سخنگوی دولت، علی اکبر جوانفکر مشاور مطبوعاتی احمدی‌نژاد و علیرضا افشار معاون سیاسی وزارت کشور طی سخنانی تاکید می‌کنند، رئیس جمهور معتقد است دولت نهم برآمده از قدرت و حمایت هیچ حزبی نیست و تنها با اتکا به رای مردم بر سر کار آمده. به اعتقاد نزدیکان احمدی‌نژاد اظهارات او به معنای مخالفت با فعالیت احزاب نیست.

اما به رغم حمله‌های تند هر دو طرف به یکدیگر، ظاهرا همه بر سر یک نکته اتفاق نظر دارند؛ و آن به اصطلاح «حزب ستیزی» جامعه‌ی ایران است. جوانفکر با بیان این که مردم با انتخاب احمدی‌نژاد به احزاب پشت کرده‌اند مدعی است «رفتار برخی از احزاب به گونه‌ای است كه حزب‌ستیزی را در جامعه اسلا‌می ایران تحقق می‌بخشد.»

علیرضا افشار نیز به «ضعف‌های عملکرد حزبی» اشاره دارد که به اعتقاد او «مردم را دچار تردید و یاس در طرفداری از احزاب کرده است.» در همین ارتباط مهدی کروبی در سخنان اخیر خود ضمن پذیرش این که «جامعه‌ ما حزب‌ستیز است» تاکید می‌کند «ما در چنین شرایطی كار حزبی خود را ادامه می‌دهیم.»
در حالی که هر دو جناح جامعه را حزب‌ستیز عنوان می‌کنند بسیاری از کارشناساان مسائل سیاسی معتقدند قوانین جاری امکان و فضای فعالیت مستقل احزاب واقعی را فراهم نمی‌کند و همین دلیل بی‌علاقگی و بی‌اطمینانی مردم به گروه‌های موجود است.

بهزاد کشمیری‌پور، گزارشگر دویچه وله در تهران