گفتگوی تغيير برای برابری با نرگس محمدی در مورد فعاليت های کميته حقوق زن در کانون مدافعان حقوق بشر

گفتگو از نيلوفر گلکار و مريم مالک

نرگس محمدی ، سخنگوی کانون مدافعان حقوق بشر و مسئول کميته زنان با سابقه فعاليت در مجله پيام هاجر و حوزه زنان را در کارنامه فعاليت اجتماعی خود دارد. با او در خصوص فعاليت هايش در کميته حقوق زن و نيز ارتباط اين کانون با کمپين يک ميليون امضا و برخی مسائل ديگر به گفتگو نشسته ايم:

- لطفاً در مورد فعاليتهای کميته حقوق زن در کانون مدافعان حقوق بشر توضيح دهيد. اين کميته از چه زمانی فعاليت خود را آغاز کرد و ضرورت بوجود آمدن آن چه بود؟
- کانون مدافعان حقوق بشر در سال ۱۳۷۹ بعد از گرفتن مجوز از وزارت کشور آغاز به کار کرد، فعاليت‌های ما در حوزه های مختلف انجام می شود و به دليل ضرورت بحث زنان، تقريبا يک سال است که کميته زنان شروع به فعاليت کرده است. با توجه به اعتراضاتی که در جامعه ايران به اشکال گوناگون نسبت به تضييع حقوق زنان صورت می گيرد و در جامعه پژواک پيدا می کند ضرورت به وجود آمدن اين کميته مشخص بود، مثلاً با توجه به نشست های اعتراضی در دانشگاه ها و يا مقالات متعددی که با موضوعيت زنان منتشر می شود به نظر می رسد که روز به روز به خصوص در طی اين سالهای اخير حرکت زنان رو به گسترش و تعميق گذاشته، بنابراين به نظر می رسد که حقوق بشر هم نمی تواند نسبت به اين قضيه بی تفاوت باشند هر چند که کانون مدافعان حقوق بشر به رغم اينکه کميته ای به نام زنان را تا يکسال پيش نداشت، اما با توجه به پرونده های مرتبط با زنان, فعال بود، اگر مسائل حقوقی و بازداشت برای زنان فعالی بوجود آمده کانون مدافعان حقوق بشر و بخصوص خانم عبادی اين پرونده ها را به شکل رايگان قبول کردند و در زمينه های مختلف زنان, کانون فعاليت کرده است ولی به شکل متمرکز نبوده است. بنابراين از يک‌سال پيش ما به اين نتيجه رسيديم که تمرکز روی مسئله حقوق زنان و فعاليت‌های زنان در کانون لازم است بنابراين اقدام به تأسيس کميته زنان کرديم .

- آيا فعاليتهای شما جنبه اطلاع رسانی دارد و يا جنبه های آموزشی؟
- فعاليت ما در کانون چند رويکرد دارد. يکی از رويکردها آموزشی است. ما نيز همسو با اهداف کمپين هستيم يعنی فکر می کنيم که همانطور که کميت تأثير گذار و مهم است کيفيت را نيز نبايد فراموش کنيم. به طوری که در جلسات آموزشی هم خانم عبادی تأکيد می کنند که اگر کيفيت کار را افزايش بدهيم کميت نيز افزايش خواهد يافت، بنابراين رويکرد آموزشی در کميته زنان در پيشبرد اهداف زنان تعيين کننده می باشد. از فعاليت های آموزشی می توان به کلاس‌های آموزش حقوق زنان اشاره کرد که طی هفته های جاری برگزار شده و ادامه خواهد داشت و سپس رويکرد ما, رويکرد آگاهی بخشی به افکار عمومی خواهد بود. به عنوان مثال ما يک نشست مطبوعاتی برگزار کرديم و در آن از افراد مختلف يعنی از احزاب سياسی، فعالان جامعه مدنی، روزنامه نگاران و گروههای مختلف که در حوزه زنان فعاليت دارند دعوت کرديم تا ديدگاههای خود را به افکار عمومی ارائه کنند و اين نشست مطبوعاتی در روزنامه ها و خبرگزاری های داخلی و خارجی بازتاب داشت . اين گونه فعاليت ها در هر سطحی که انجام شود برای پيشبرد اهداف فعاليت زنان کمک موثری است. علاوه بر رويکرد آگاهی بخشی که با اين نوع نشست‌ها و سخنرانی‌ها انجام می شود سعی می کنيم که رويکرد حمايتی هم از فعاليت زنان داشته باشيم. ما تقريبا از سال ۱۳۷۹ تا به حال قريب به ۲۰۰۰ پرونده سياسی، مطبوعاتی، دانشجويی و حقوق بشری داشته ايم، بنابراين فکر می کنم که در جامعه ايران که برخوردهای غير قانونی انجام می شود ,نياز به حمايت‌های حقوقی و وکالتی وجود دارد. بنابراين کميته زنان از اين حمايت کانون برخوردار است و ما از کليه زنانی که در راستای فعاليت‌های خويش دچار مشکل می شوند حمايت کرده و به عنوان مثال در دادگاهها وکيل رايگان در اختيارشان قرار می دهيم. در راستای رويکرد آگاهی بخشی, کانون اقدام به برگزاری جلسات بحث و گفتگو پيرامون مسائل زنان می کند که ماهی يک جلسه برگزار می شود. تا کنون تعدادی از اين جلسات را برگزار نموديم و رويکرد اين جلسات بررسی حقوق زنان در حوزه قانونگذاری و در فقه و دين اسلام است. بحث مذهب چالش جدی را پيش روی فعالين زن گذاشته، بنابراين ما با اين باور که اين تضييع حقوق که گفته می شود از فقه و دين اسلام گرفته شده اساساً نمی تواند در جامعه کنونی ما توجيه مناسبی باشد، اقدام به برگزاری جلسات کرديم و اين بحث و گفتگو بين تعدادی از روشنفکران که در رابطه با مسائل زنان فعاليت کردند و فعالين زن دارد صورت می گيرد، سؤالات عموما روی بحث ارث، ديه، تعدد زوجات، حضانت ، ولايت، حجاب و اين مسائل است که می تواند در راستای اگاهی بخشی و گسترش اطلاعات زنان مفيد و موثر باشد.

- کميته حقوق زنان چطور می تواند با کمپين يک ميليون امضا رابطه متقابل داشته باشد؟
- ما حرکت کمپين را قبول داريم و تا جايی هم که بتوانيم ازآن حمايت می کنيم و فکر می کنم حرکت کمپين حرکت به جا و ضروری است که ضرورت آن در جامعه ايران حس می شد، فعاليت برای برابر شدن قوانين بايد انجام بشود، حال اگر اين فعاليت تحت عنوان کمپين است اقدامی است که مورد تأييد کانون مدافعان حقوق بشر است، چون ما هم بر اين باور هستيم که آگاهی بخشی و آموزش زن و مرد مهم است و حتی نهادهای حکومتی و قانونگذاری، بر اساس آموزش و آگاهی بخشی می توانند در اين راستا برای اعتلای حقوق زنان کمک کنند. درنتيجه می توانيم رابطه تنگاتنگی با کمپين داشته باشيم و هر جا که بتوانيم کمک برسانيم .

- شما گفته بوديد در جلساتی که ماهيانه برگزار می شود و فعالين زنان از جاهای مختلف در اين جلسات شرکت می کنند. اين جلسات چه تأثيری بر ديدگاهای آنها دارد و آيا می تواند آنها را به سمت تغيير برای برابری و کمپين سوق دهد؟
- اين جلسات با همين هدف دارد برگزار می شود، که رفع تضييع حقوق زنان در جامعه ايران را برای فعالان اجتماعی به يک اولويت تبديل کنيم. حتی احزاب سياسی که مدعی هستند برای دموکراسی تلاش می کنند و برای تحقق دموکراسی در ايران اين مرارت‌ها و سختی‌ها و بازداشت‌ها را می پذيرند , بحث دموکراسی با تأمين حقوق زنان يعنی نيمی از جامعه ايران به هم گره خورده و اينها قابل تفکيک نيستند. بنابراين تصور من اين است که تمام نهادهای حقوق بشر در ايران و احزاب مثل نهادهای صنفی، مدنی، اجتماعی و سياسی می توانند در واقع با پرداختن به اين ضرورت اجتماعی يعنی رفع نا برابری حقوق زن و مرد می توانند به حرکت‌های خودشان وزن بيشتری بدهند. تا زمانی که زنان نتوانند به حقوق برابر دست پيدا کنند صحبت از دموکراسی، نه يک صحبت بی فايده، ولی صحبتی است که با الزاماتش پيش نمی رود. يکی از الزامات دموکراسی قطعاً رسيدن زنان به حقوق برابر در جامعه هست بنابراين کانون مدافعان حقوق بشر يا تمام نهادهای حقوق بشری هم موظف هستند و من فکر ميکنم رسالتشان اين است که پرداختن به مسائل زنان را در دستور کار خودشان قرار بدهند.

- آيا زنان نماينده مجلس به اينجا آمدند تا راجع به قوانين صحبت کنند؟
- متاسفانه در مجلس کنونی يک چنين رويکردی در بين نمايندگان زن به چشم نمی خورد يا خيلی ناچيز است و بازتابی در افکار عمومی ايران نداشته، حرکت‌هايی که عموما در مجلس کنونی انجام شده مغاير با خواسته ها و مطالبات اجتماعی در جامعه ايران بوده است به خصوص حرکتی که در رابطه با لايحه خانواده صورت گرفت کاملا با مطالبات صنفی زنان در جامعه ايران مغايرت دارد. من فکر می کنم شکافی بين دولت و ملت به خصوص در حوزه زنان بوجود آمده و دارد تعميق پيدا می کند به اين دليل که اساسا مطالبات اجتماعی در حوزه زنان با عملکرد حکومت در عرصه قانونگذاری و اجرا ۱۸۰ درجه مخالف همديگر حرکت می کنند. بنابراين فصل مشترک جدی بين ما و نمايندگان زن در مجلس يا دولتمردان وجود ندارد که بخواهيم حول آن فصل مشترک با هم گفتگو کنيم هر چند که ما گفتگو را راه موثری ميدانيم که آنها با ديدگاههای ما و يا ما با ديدگاههای آنها آشنا بشويم، زمينه ای که تا الان بوجود نيامده است.

- آيا کانون برای برگزاری اين جلسات برنامه های بلندمدت هم دارد؟

- کانون ۷ سال است که در حوزه وکالت فعاليت می کند، ، آگاهی بخشی افکار عمومی و تأثيرگذاری در جامعه ايران از نکاتی است بر آن تمرکز داريم. ما در کميته زنان با همين چشم انداز و با اميد تاثير گذاری فعاليت می کنيم و تصورمان اين نيست که احقاق حقوق زنان مسئله‌ای باشد که طی يکی دو سال به آن برسيم، در نتيجه چشم اندازمان طولانی مدت است تا اين راه دشوار پيموده شود .فعاليت در کمپين و فعاليت در شاخه‌های زنان احزاب سياسی، فعاليت زنان در نهادهای مدنی-اجتماعی، حقوق بشری همه در کنار هم به پيشبرد اهداف کمک می کنند و همه همسو با آرمان بلندمدتی هستند که احقاق حقوق بشر و حقوق زنان جز آن اهداف است. کانون حقوق بشر با اين سه رويکرد آموزش، آگاهی بخشی و حمايت از حرکت‌های زنان در حد توانش آغاز به کار کرد.

- بيشتر چه وکلايی اينجا فعاليت دارند و آيا شرايط خاصی وجود دارد که وکلا جذب کانون شوند؟
- وکلايی که اينجا فعاليت دارند افرادی هستند که در جامعه شناخته شده هستند. يعنی در پرونده های سياسی و دانشجويی و مطبوعاتی فعال بودند و هر وکيلی که درخواست کرده که با کانون همکاری کند و تا حدودی هم در اين حوزه شناخته شده هم هست به راحتی با کانون فعاليت می کند.

- سپاسگزاريم